De gecomprimeerde werkweek, waarbij werknemers hun voltijdse uren spreiden over minder maar langere dagen, wint internationaal aan populariteit. Ook in België werd deze formule – gelanceerd in de federale arbeidsdeal van 2022 – gepresenteerd als een middel om de werk-privébalans te verbeteren en voltijds werk aantrekkelijker te maken.
Maar wie kiest er nu echt voor zo’n regeling, en waarom? En vooral: werkt het in de praktijk zoals beleidsmakers hopen?
Een multidisciplinair onderzoeksteam van economen en psychologen aan de Universiteit Gent ging op zoek naar antwoorden.
Over het onderzoek
Om de motieven en profielen van werknemers in een gecomprimeerde werkweek goed te begrijpen, combineerden de onderzoekers drie methodes:
- een grootschalige enquête bij 1.009 Vlaamse werknemers,
- een enquête bij 404 medewerkers die effectief konden overstappen naar een gecomprimeerde werkweek,
- en 12 diepte-interviews met werknemers én hun leidinggevenden.
Het onderzoek levert zowel maatschappelijke als wetenschappelijke inzichten op. Maatschappelijk helpt het verklaren waarom de regeling de beoogde effecten – zoals een betere werk-privébalans en hogere voltijdse participatie – al dan niet behaalt. Wetenschappelijk vult het een leemte in de literatuur rond individuele keuzes voor flexibele werkregelingen.
Wie kiest voor de gecomprimeerde werkweek?
De resultaten tonen aan dat de regeling vooral populair is bij werknemers die voordien structureel overuren presteerden.
Zij zien de langere werkdagen niet als extra belasting, maar als een middel om opgebouwde overuren te compenseren met een extra dag vrijaf. Dat verklaart ook waarom ze de regeling vaak ervaren als meer autonomie over hun tijd.
De extra vrije dag bleek voor de meesten een positieve invloed te hebben op hun persoonlijke relaties buiten het werk.
Een uitzondering vormen werknemers met schoolgaande kinderen: zij gaven aan dat de langere werkdagen de combinatie werk-gezin juist bemoeilijken. Ze kwamen later thuis en konden minder flexibel inspelen op gezinsnoden.
Ook managers bevestigden dat ouders met jonge kinderen zich minder aangetrokken voelen tot dit systeem en vaker kiezen voor deeltijds werk. Dat komt overeen met de kwantitatieve bevindingen: deeltijdswerkers, vaak omwille van gezinsverplichtingen, tonen veel minder enthousiasme voor een voltijdse gecomprimeerde werkweek.
Beleidsaanbevelingen
Hoewel beleidsmakers gecomprimeerde werkweken soms voorstellen als een “win-win” voor werk-privébalans en voltijdse participatie, tonen de resultaten dat dit geen universele oplossing is.
De regeling werkt goed voor werknemers die al regelmatig overuren presteren, maar niet als alternatief voor deeltijds werk. Sterker nog, bij werknemers met hoge gezinseisen kan de formule leiden tot extra werk-privéconflict.
“Het is dus zorgwekkend dat beleidsmakers de regeling aanprijzen als middel om de arbeidsmarktparticipatie van vrouwen te verhogen,” stellen de onderzoekers.
Daarnaast bleek uit eerder onderzoek dat gecomprimeerde werkweken het risico op burn-out niet verlagen – nog een beleidsverwachting die niet wordt ingelost.
De onderzoekers pleiten daarom voor meer evidence-based beleid: test hervormingen eerst op kleinere schaal vooraleer ze breed worden uitgerold of gepromoot.
Aanbevelingen voor werkgevers
Voor werkgevers kunnen gecomprimeerde werkweken waardevol zijn, vooral voor medewerkers die vaak overuren kloppen. Maar de vraag blijft: is het niet duurzamer om de werkdruk structureel te verlagen of overuren correct te vergoeden, in plaats van ze te compenseren via langere werkdagen?
Omdat de regeling niet voor iedereen voordelen oplevert, raden de onderzoekers aan om maatwerk te voorzien.
Een goed instrument daarvoor is het ‘cafeteriaplan’-principe: bied werknemers een menu van flexibele opties aan (zoals glijdende uren, telewerk, vierdagenweek, deeltijds werk, enz.) waaruit ze kunnen kiezen wat het best bij hun persoonlijke en professionele situatie past.
Zo kan HR medewerkers ondersteunen in het vinden van een balans tussen autonomie, welzijn en organisatorische haalbaarheid – met oog voor zowel individuele als teamimpact.
Over de auteurs
Dit onderzoek werd uitgevoerd door:
- Kristen du Bois, doctoraal onderzoeker (Vakgroep Economie & Vakgroep Werk, Organisatie en Samenleving)
- Philippe Sterkens, postdoctoraal onderzoeker (Vakgroep Werk, Organisatie en Samenleving)
- Prof. dr. Stijn Baert (Vakgroep Economie)
- Prof. dr. Eva Derous (Vakgroep Werk, Organisatie en Samenleving)
Denk jij er ook na om een andere indeling van jouw werkweek? Onderzoek de voor en nadelen met een Loobaancoach!
