De Belgen en hun pensioen "Rechtvaardigheid is ver zoek"

België staat wereldwijd bekend om zijn hoge loonkosten en stevige sociale bijdragen. Werknemers dragen tot 13,07% van hun brutoloon af aan sociale zekerheid; werkgevers dragen daar gemiddeld 35% tot 40% bovenop. In theorie draagt dit bij aan een sterk sociaal vangnet, waaronder een degelijk pensioen. Maar in de praktijk blijkt dat veel Belgen ondanks een lange loopbaan hun pensioenjaren in financiële onzekerheid moeten doorbrengen.

De realiteit: Belgische pensioenen blijven achter

Volgens de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) behoort België tot de landen met de laagste wettelijke pensioenen als percentage van het laatste inkomen.

• Het netto vervangingspercentage in België ligt rond de 50% van het laatste loon voor werknemers, terwijl de OESO-gemiddelde op 62% ligt.
•  In concrete cijfers: om comfortabel te leven na je pensioen, is volgens financieel experts een netto maandinkomen van minstens 1.800 euro nodig. De meerderheid van de Belgische gepensioneerden komt daar ruim onder.
•  Uit gegevens van Statbel blijkt dat in 2023 bijna 1 op de 4 gepensioneerden een inkomen heeft dat zich rond of onder de armoedegrens bevindt.

Zelfstandigen: structureel benadeeld

Voor zelfstandigen is het contrast het grootst. Ondanks hun bijdrage aan de economie ontvangen ze gemiddeld het laagste pensioen van alle beroepsgroepen.

• In 2025 krijgen zelfstandigen gemiddeld 1.156 euro bruto per maand, met een netto-uitkering die vaak amper boven de 1.000 euro ligt.
• Hoewel ze de vrijheid hebben om zelf aanvullend pensioen op te bouwen, is dat niet evident: veel zelfstandigen hebben te maken met onregelmatige inkomsten, hoge lasten en weinig vangnet bij ziekte of tegenslag.
• Het systeem van het vrij aanvullend pensioen voor zelfstandigen (VAPZ) is een belangrijke hefboom, maar slechts 40% van de zelfstandigen spaart effectief op die manier bij.

Werknemers: iets beter, maar nog steeds kwetsbaar

Wie zijn hele loopbaan als werknemer heeft gewerkt, komt gemiddeld uit op een pensioen van 1.615 euro bruto per maand, of zo’n 1.350 tot 1.400 euro netto, afhankelijk van gezinssituatie en woonplaats.

• In Vlaanderen wordt een netto minimumbedrag van 1.200 euro als ondergrens gezien om zonder financiële stress te leven.
• Wie tijdelijk werkloos was, deeltijds werkte of langdurig ziek was, krijgt vaak een nog lager pensioen.
• Bovendien wordt er in België nog steeds weinig rekening gehouden met werkelijke kosten van levensonderhoud, zoals stijgende woon- en energiekosten.

Ambtenaren: tot op heden de uitzondering op de regel

Ambtenaren vormen een opvallende uitzondering in het pensioendebat.

• Zij ontvangen gemiddeld 3.381 euro bruto per maand aan pensioen. Netto blijft er tussen de 2.200 en 2.300 euro over.
• De reden? Ambtenaren krijgen pensioen op basis van hun laatst verdiende loon, en niet zoals bij werknemers en zelfstandigen op basis van het gemiddelde over de hele loopbaan.
• Bovendien genieten zij van een sterk beschermde pensioenregeling met minder onderbrekingen en doorgaans langere loopbanen binnen dezelfde functie.

Deze verschillen leiden tot een groeiend gevoel van onrechtvaardigheid en maatschappelijke ongelijkheid. Werknemers en zelfstandigen moeten immers vaak privémiddelen aanspreken of extra sparen, terwijl ambtenaren verzekerd zijn van een pensioen dat in veel gevallen de levensstandaard volledig behoudt.

 De pensioenkloof in cijfers

Wat brengt de toekomst?

De uitdagingen zijn groot:

• De Belgische bevolking vergrijst. Tegen 2040 zal meer dan 25% van de bevolking ouder zijn dan 65.
• De verhouding tussen actieven en gepensioneerden daalt. Waar vandaag nog 3 actieven per gepensioneerde zijn, wordt dat tegen 2050 naar verwachting 1,7 op 1.
• De betaalbaarheid van het huidige systeem komt dus onder druk te staan, net als de politieke haalbaarheid van hervormingen die de kloof moeten verkleinen.

De roep om hervorming klinkt luider dan ooit. Denk aan:

• Een uniform pensioenstelsel voor alle beroepsgroepen
• Een hervorming van het ambtenarenpensioen
• Meer stimulansen voor aanvullend pensioensparen
• Meer aandacht voor vrouwvriendelijk pensioenbeleid, aangezien vrouwen nog steeds gemiddeld 30% minder pensioen ontvangen dan mannen

Wat kun je zelf doen?

Wie vandaag op pensioen wil kunnen rekenen zonder zorgen, moet tijdig actie ondernemen:

1. Begin vroeg met pensioensparen of lange termijn sparen
2. Informeer je over fiscale voordelen zoals het VAPZ of IPT
3. Plan proactief: bereken wat je nodig hebt om je levensstijl te behouden
4. Houd rekening met inflatie en stijgende zorgkosten
5. Vraag regelmatig een pensioenoverzicht aan via mypension.be

Conclusie

Het Belgische pensioensysteem is complex, scheefgegroeid en dringend toe aan modernisering. De kloof tussen beroepsgroepen is niet alleen financieel, maar ook maatschappelijk moeilijk te verdedigen. Zolang structurele hervormingen uitblijven, blijft de individuele verantwoordelijkheid om bij te sparen belangrijker dan ooit.

Wie wacht tot zijn pensioen om zich zorgen te maken, is eigenlijk al te laat.

Plan jij ook jouw loopbaan? Nog niet mee gestart? Ga dan zeker ten raad bij een loopbaancoach!