Het startbanenstelsel is een federaal instrument om jongeren vlotter toegang te geven tot de arbeidsmarkt. Het combineert twee luiken:
- De startbaanovereenkomst (SBO)
- De jongerenverplichting voor bepaalde werkgevers
1. De Startbaanovereenkomst (SBO)
Een startbaanovereenkomst is een tewerkstellingsovereenkomst voor jongeren onder de 26 jaar in één van de volgende vormen:
- SBO type 1: Gewone arbeidsovereenkomst van minstens halftijdse omvang
- SBO type 2: Deeltijdse arbeidsovereenkomst gecombineerd met een opleiding
- SBO type 3: Stage- of leerovereenkomst in het kader van een alternerende opleiding
Belangrijke aandachtspunten:
- Een jongere hoeft niet werkzoekend te zijn of in zijn eerste job te starten om onder een SBO te vallen.
- Bepaalde contracten tellen niet als SBO (bv. vervangingscontracten), behalve in specifieke gevallen (zoals jongeren van buitenlandse afkomst die een bruggepensioneerde vervangen).
- De SBO-status blijft gelden tot het einde van het kwartaal waarin de jongere 26 jaar wordt.
- Het type SBO en de categorie van de jongere moeten verplicht worden vermeld in de DmfA-aangifte.
2. De Jongerenverplichting
Welke werkgevers vallen onder de verplichting?
- Geldt voor werkgevers die op 30 juni van het voorgaande jaar minstens 50 werknemers in dienst hebben (uitgedrukt in voltijdse equivalenten, VTE).
- Voor 2025 gaat het dus om werkgevers die op 30 juni 2024 aan deze voorwaarde voldeden.
Te behalen quota:
- Private profitsector: Minstens 3% van het personeelsbestand (VTE) moet jonger dan 26 zijn.
- Private non-profitsector: Minstens 1,5% van het personeelsbestand (VTE) – van toepassing op paritaire comités 318, 319, 327, 329, 330, 331, 332 (met enkele uitzonderingen).
Uitzendkrachten en jongeren in SBO’s die correct in DmfA zijn aangegeven, tellen niet mee voor het basispersoneelsaantal.
Wie telt mee als “jongere” voor de verplichting?
- Moet jonger zijn dan 26 jaar
- Werkgever betaalt sociale zekerheidsbijdragen voor hem/haar
- Telt mee tot het einde van het kwartaal waarin hij/zij 26 wordt
Berekeningswijze:
- Jongeren zonder SBO → tellen mee op basis van hun effectieve VTE-prestatie (voltijd of deeltijd, proportioneel berekend).
- Jongeren met SBO type 1 → zelfde berekening als zonder SBO.
- Jongeren met SBO type 2 of 3 → opleidingstijd telt mee en de VTE wordt dubbel in rekening gebracht.
Extra stimulansen:
- Jongeren van buitenlandse afkomst met een SBO en jongeren met een handicap met een SBO kunnen dubbel geteld worden (mits voorwaarden).
Uitsluitingen:
- Studenten met enkel solidariteitsbijdrage
- Jongeren in bepaalde gesubsidieerde tewerkstellingsprojecten in de non-profitsector
3. Afwijkingen op de jongerenverplichting
Werkgevers kunnen geheel of gedeeltelijk worden vrijgesteld in situaties zoals:
- Ondernemingen in moeilijkheden erkend door de minister van Werk
- Bedrijven in afbouw van personeelsbestand
- Sectorale vrijstelling via CAO (bv. inspanning ≥0,15% loonmassa voor risicogroepen) In 2024-2025: vrijstelling voor PC 118, 120, 126, 129, 140.03, 214, 220
- In 2024-2025: vrijstelling voor PC 118, 120, 126, 129, 140.03, 214, 220
- Seizoensondernemingen, werkgeversgroepen, fusies/splitsingen (mits overeenkomst met minister van Werk)
- Bedrijven met stageplaatsen voor leerlingen/studenten ≥ 2/3 van het jongerenquotum
4. Sancties bij niet-naleving
- Werkgever betaalt € 75 per dag vermenigvuldigd met: Het aantal dagen in overtreding Het aantal niet-aangeworven jongeren of ontslagen jongeren (uitgedrukt in VTE)
- Het aantal dagen in overtreding
- Het aantal niet-aangeworven jongeren of ontslagen jongeren (uitgedrukt in VTE)
Deze boete kan aanzienlijk oplopen en vormt een sterke stimulans om de verplichting correct na te leven.
Praktisch: Het startbanenstelsel is niet alleen een wettelijke verplichting voor grote werkgevers, maar ook een instrument om jong talent binnen te halen en opleidings- en doorgroeikansen te bieden. Correcte registratie in DmfA en een doordachte instroomplanning zijn cruciaal om boetes te vermijden én om het potentieel van jonge werknemers te benutten.
