1 mei is een feestdag, een vrije dag voor de meeste mensen, maar waar komt de 1 mei viering vandaan?
Bij de Schotse en Ierse Kelten was 1 mei de start van de lente en de zomer, met een feest ter ere van Belenos, de god van leven en dood. Het feest stond in het teken van licht en leven, van bloei en bevruchting. Germanen en Saksen eerden in de nacht van 30 april op 1 mei Freya, godin van liefde en vruchtbaarheid.
Bij de Romeinen stonden de dagen tussen 28 april en 3 mei in het teken van Flora, godin van bloemen en planten. In plaats van de gebruikelijke witte toga's dosten mensen zich tijdens het Floralia-festival uit in felle kleuren. Rome was het decor van uitbundige en vrijpostige taferelen want prostituees beschouwden Floralia ook zo'n beetje als hun feestdag.
Voor het ontstaan van 1 mei als dag van de arbeid zetten we een grote stap in de tijd. Alfred De Grote, koning van het Angelsaksische koninkrijk Wessex, wierp in de 9e eeuw als eerste het principe van de ”evenredige etmaalverdeling” op, de inspiratie voor het latere concept “8 uur slapen, 8 uur werken, 8 uur ontspannen”.
Het duurde echter nog honderden jaren voor dat idee effectief ook zijn ingang zou vinden. Steeds meer mensen kwamen door de vooruitgang van techniek en de groei van steden in grote werkplaatsen en fabrieken terecht. De woon- en werkomstandigheden van arbeiders waren ronduit belabberd, met werkte makkelijk meer dan 12 uur per dag in die tijd.
In de 17e eeuw bracht de Tsjechische filosoof en pedagoog Comenius in geschriften de “evenredige etmaalverdeling” van Alfred De Grote opnieuw ter sprake. "Van groot opvoedkundig en vormend belang”, dacht hij. Dat vond ook Robert Owen, de eigenaar van een weverij met 2.000 arbeiders op de site van New Lanark, Schotland. Owen was sociaal bewogen: zo liet hij arbeidershuisjes opknappen, opende hij een school en voerde hij een minimum werkleeftijd in van 10 jaar in zijn fabriek. En ook hij pleitte voor een werkdag van 8 uur als algemene regel. Owen slaagde hierin niet maar hij kreeg het wel voor elkaar om de werkdag in zijn fabrieken alvast te verkorten van 13 naar 10 uur. Een werkdag van 10 uur werd pas een algemene regel in Engeland in 1847, en dan alleen nog voor vrouwen en kinderen. Daarnaast inspireerde Owen wereldwijd tot "Eight Hour Movements”, verenigingen van arbeiders die de wettelijke invoering van een 8 urenwerkdag vooropstelden. Vooral in de Verenigde Staten stonden die verenigingen sterk. In 1884 nam de American Federation of Labor , de nationale vakbondsfederatie, een resolutie aan waarin ze pleitte voor de algemene invoering van een 8 urenwerkdag vanaf 1 mei 1886. Dat was een bewust gekozen datum: 1 mei was in de VS "Moving Day", traditioneel de dag waarop contracten werden opgemaakt, beëindigd of verlengd, en veel arbeiders dus ook verhuisden.
Twee jaar lang werd er gemobiliseerd, en vanaf 1 mei 1886 werd in verschillende sectoren gestaakt en actiegevoerd. In Chicago, de snelst groeiende industriestad in de VS waar de sociale spanningen al enige tijd hoog aan het oplopen waren, leidde dat tot geweld waarbij doden en gewonden vielen. In 1888 besloot de AFL om elk jaar op 1 mei te demonstreren ter nagedachtenis aan de gebeurtenissen in Chicago.
Een voorstel dat in 1889 overgenomen werd door de vergadering van de Socialistische Arbeiders-Internationale ("Tweede Internationale"), een internationale organisatie voor socialistische partijen en vakbonden, in Parijs: 1 mei werd er uitgeroepen tot de internationale dag van de arbeid.
De Tweede Internationale nam in 1892 overigens ook de hymne "De Internationale" aan als officieel strijdlied van de arbeidersbeweging. "Ontwaakt, verworpenen der aarde", de eerste zin ken je wellicht wel. De tekst van de hymne, waarvan de melodie gecomponeerd werd door de Belg Pierre De Geyter, is in tientallen talen vertaald.
Een jaar later, op 1 mei 1890, vond de allereerste 1 mei-actiedag in Europa plaats. Tienduizenden arbeiders staakten en stapten op in marsen om ook een werkdag van 8 uur te eisen. De eerste 1 mei viering stond in 1890 nog grotendeels in het teken van de 8 uren werkdag. Later groeide het uit tot de dag waarop arbeiders in groten getale op straat kwamen om betere werkomstandigheden in het algemeen te eisen. De socialistische bewegingen namen daarin het voortouw.
De nazi’s speelden in 1933 handig in op de arbeiderstraditie. Op initiatief van propagandaminister Joseph Goebbels verklaarde Hitler op 10 april 1933 de eerste mei officieel tot “Feestdag van de nationale arbeid”. Zo wist men een groot aantal vakbondsleiders naar Berlijn te lokken om ze vervolgens op te laten pakken. Velen van hen belandden vervolgens in concentratiekampen.
Het zou overigens tot na de Tweede Wereldoorlog duren voor de 8 uren dag in België ingevoerd werd. 60 jaar later, op 1 januari 2003, ruimde die tenslotte de plaats voor de 38 urenwerkweek.
1 mei werd het platform van socialistische partijen om op straat te komen en hun politieke eisen kracht bij te zetten. Het werd zo de hoogdag van het socialisme, met politiek activiteiten en toespraken, maar ook met folklore en feesten. De 1 mei boodschappen van de socialistische kopstukken in ons land staan nu vooral in het teken van (internationale) solidariteit en verbondenheid. Bovendien zijn de socialistische partijen lang niet meer de enige die 1 mei aangrijpen om hun politieke boodschap uit te dragen.
Bron: https://historiek.net/dag-van-de-arbeid-1-mei-geschiedenis-betekenis/101916/, Ter Zake 2021
